Volgens de traditionele Chinese filosofie veroorzaakt de Ki (levensenergie) alle veranderingen van de Tao (Universum). Ki manifesteert zich in twee tegengestelde waarden: yin en yang. Daarnaast maken de Chinezen gebruik van de vijf elementen als classificatie voor alle natuurlijke fenomenen en om veranderingen te duiden zoals het ritme van de seizoenen. De vijf elementen zijn: Hout, Vuur, Aarde, Metaal en Water.
HOUT groeien en ontdekken oosten, lente, wind zien zuur boosheid / passie lever (yin) galblaas (yang) | VUUR heersen en transformeren zuiden, zomer, warmte spreken bitter vreugde / trots (yin) hart (yang) dunne darm |
METAAL concentreren en onderzoeken westen, herfst, droog ruiken scherp verdriet / acceptatie longen (yin) dikke darm (yang) | WATER voelen en dromen noorden, winter, koud horen zout angst / zelfvertrouwen (yin) nieren (yang) blaas |
AARDE
beheersen en vertrouwen
centrum, nazomer, vochtig
proeven
zoet
zorgen / loslaten
milt (yin)
maag (yang)
De vijf elementen worden toegepast in de Feng shui, astrologie, traditionele Chinese geneeskunde, muziek, vechtsporten en militaire beslissingen. Ook worden de elementen geassocieerd met emoties, smaken, kleuren, organen en windrichtingen. Elk seizoen staat onder invloed van een element waarbij de Chinezen de nazomer als het vijfde (Aarde)seizoen beschouwen. In de Japanse filosofie worden Aarde, Water, Vuur, Wind en Leegte als de vijf elementen beschouwd.
De Chinese term voor de vijfelementenleer is Wu Xing. Wu betekent ‘vijf’ en Xing ‘bewegen’. Er is dus sprake van een proces met vijf fases. Hout wordt geassocieerd met actieve functies die in een fase van groei verkeren. Vuur geeft die activiteiten aan die een hoogtepunt bereiken en snel in kracht zullen afnemen of een rustperiode in gaan. Metaal staat voor de activiteiten die aflopen. Water geeft de activiteiten aan die de diepste rust hebben bereikt en binnenkort hun activiteiten een andere richting zullen geven. Aarde ten slotte geeft evenwicht en neutraliteit aan. In zekere zin fungeert Aarde als een buffer tussen de andere activiteiten.
Het getal vijf is opgebouwd uit een twee en drie (2+3=5). De twee staat voor een tegenstelling (zoals in het yin en yang) en de drie staat voor een beweging (zoals hierboven beschreven). De vijfelementenleer beschrijft processen met twee tegengestelde bewegingen: een cyclus van creatie en vernietiging. Dit veroorzaakt dynamiek.
De cyclus van creatie begint ijl en eindigt massief. Het eerste element in de cyclus van creatie is Hout. Het element Hout staat symbool voor planten welke schijnbaar uit het niets tot leven komen. Uit Hout volgt Vuur en het Vuur heeft een dichtere vorm waardoor we het kunnen zien. Wanneer Vuur dooft, verdicht het tot Aarde en de meest verdichte 'aarde' is Metaal. Het element Metaal staat voor harde vormen. Water is het laatste element en water kan metaal laten roesten en transformeert de structuur van metaal waardoor het oplost en weer beschikbaar kan komen voor Hout. De cyclus van creatie is een verdichtingsproces en deze wordt tegengewerkt door de cyclus van vernietiging.
Cyclus van creatie
- Hout voedt Vuur
- Vuur voedt Aarde (as)
- Aarde voedt Metaal (metaalerts)
- Metaal voedt Water
- Water voedt Hout
Cyclus van vernietiging
- Hout werkt Aarde tegen doordat boomwortels de aarde openbreken
- Metaal werkt Hout tegen doordat bijlen bomen vellen
- Vuur werkt Metaal tegen door het te smelten
- Water werkt Vuur tegen door het uit te doven
- Aarde werkt Water tegen door het in modder te veranderen
Hout
Het element Hout (groen) staat voor de lente. Hout staat als een kind open voor de wereld. Een Houtmens heeft een brede belangstelling en weet anderen tot samenwerking te brengen. Hout maakt graag plannen waar hij enthousiast aan begint maar slaagt er niet altijd in om zijn doelen te bereiken. Hout is gerelateerd aan de planeet Jupiter.
Positieve kanten: positief ingesteld, flexibel, meelevend, welwillend, sociaal, gezellig, zinnelijk, vruchtbaar, creatief
Negatieve kanten: kwaadheid, snel de moed verliezen bij tegenslag
Vuur
Het element Vuur (rood) staat voor de zomer. Vuur is extravert en wil graag de leiding nemen, is ambitieus en wil iets veranderen. Vuur is uit op macht en neemt veel risico's. Vuur kan anderen enthousiast voor iets maken maar trekt zich terug bij tegenslag en raakt dan teleurgesteld. Vuur is gerelateerd aan de planeet Mars.
Positieve kanten: passie, vreugde, hartstochtelijk, dynamisch, vitaal, enthousiast, stralend, doelgericht, besluitvaardig
Negatieve kanten: verblindend, vluchtig, neiging tot arrogantie, agressief, egoïsme, egocentrisch
Aarde
Het element Aarde (geel) staat in het centrum. Aarde wil een situatie beheersen en is vanuit de behoefte aan evenwicht liefdevol en zorgzaam. Een Aardemens is een harde werker en heeft vertrouwen in het leven. Aarde kan zich niet goed in anderen verplaatsen en vraagt zelf veel aandacht en erkenning. De behoefte aan stabiliteit kan soms leiden tot verstikking. Aarde is gerelateerd aan de planeet Saturnus.
Positieve kanten: zelfbewust, vertrouwen, eerlijk, vlijtig, stabiel, praktisch, betrouwbaar, zorgzaam, behoudend, gedisciplineerd, serieus, behoedzaam, redelijk
Negatieve kanten: tobben, koppig, starheid, verstikkend
Metaal
Het element Metaal (wit) staat voor de herfst. Metaal kan zich goed concentreren en zich ergens in vastbijten. Dat geeft Metaal een onbuigzame en resolute inborst. Een Metaaltype wil het beste en komt vaak op voor mensen die het minder goed hebben of minder goed bedeeld zijn. Het doel van Metaal is het aanbrengen van orde in de wereld. Metaal is onafhankelijkheid en heeft een eigen mening en standpunt wat kan leiden tot zwart-witgedachtes. Metaal is gerelateerd aan de planeet Venus.
Positieve kanten: doorzettingsvermogen, plichtsbesef, verantwoordelijkheidsgevoel, bereidheid tot risico's nemen, logisch denken, wijsheid, streven naar het beste, communicatief, sociaal
Negatieve kanten: neiging tot hardheid, droefheid, melancholisch, nostalgisch
Water
Het element Water (zwart) staat voor de winter. Water heeft een goed invoelend vermogen en weinig problemen met het verwoorden van gevoelens en emoties. Bij het Water staat het ervaren van de werkelijkheid voorop en daarom heeft Water een grote opmerkingsgave. Water wordt gedreven door gevoelens, idealen, dromen en brengt altijd de dingen in beweging. Het Water kan ook voor te veel illusies en te weinig realisme zorgen. Water is gerelateerd aan de planeet Mercurius.
Positieve kanten: flexibel, idealistisch, kalm, respectabel, gevoelig, vriendelijk, sympathiek, flexibel in de omgang, overdenkend
Negatieve kanten: prikkelbaar, je verliezen in illusies, niet reëel zijn, angsten
De dagcyclus
Volgens de klassieke Chinese tijdrekening is een etmaal verdeeld in 12 uren. Een uur in de Chinese tijdrekening komt dus overeen met 2 uur volgens onze klok. Onderstaand overzicht geeft aan welke dierentekens zijn gekoppeld aan de uren volgens de zonnetijd, dus gemeten op een zonnewijzer.
dierenteken | zonnetijd | Amsterdamse wintertijd | |
---|---|---|---|
Rat | 23:00 - 00:59 | 23:41 - 01:40 | |
Os | 01:00 - 02:59 | 01:41 - 03:40 | |
Tijger | 03:00 - 04:59 | 03:41 - 05:40 | |
Haas | 05:00 - 06:59 | 05:41 - 07:40 | |
Draak | 07:00 - 08:59 | 07:41 - 09:40 | |
Slang | 09:00 - 10:59 | 09:41 - 11:40 | |
Paard | 11:00 - 12:59 | 11:41 - 13:40 | |
Geit | 13:00 - 14:59 | 13:41 - 15:40 | |
Aap | 15:00 - 16:59 | 15:41 - 17:40 | |
Haan | 17:00 - 18:59 | 17:41 - 19:40 | |
Hond | 19:00 - 20:59 | 19:41 - 21:40 | |
Varken | 21:00 - 22:59 | 21:41 - 23:40 |
De maandcycli en seizoenen
Voor de verdeling van de maanden bestaan er de Chinese kalender twee indelingen:
- In de traditionele indeling begint een nieuw jaar tussen 21 januari en 20 februari. Hierop is een ingewikkelde verdeling van de twaalf maanden (inclusief een 13de schrikkelmaand) gebaseerd.
- De vereenvoudigde methode sluit beter aan bij 'onze' vaste indeling van de maanden. In de vereenvoudigde indeling begint een nieuw Chinees jaar altijd op 4 februari (het gemiddelde van 21 januari en 20 februari). De twaalf maanden zijn gelijk verdeeld over het jaar en beginnen tussen de 4de en achtste dag van de maand. De elementen van de dierentekens zijn gebaseerd op deze indeling.
De vereenvoudigde indeling wordt gebruikt voor de verdeling van de maanddieren.
dierenteken | seizoen | element | Chinese (zonne)maanden en seizoenen |
---|---|---|---|
Rat | winter | Water | 8 december (winterwende) |
Os | winter | Water | 6 januari |
Tijger | lente | Hout | 4 februari (begin lente) |
Haas | lente | Hout | 6 maart |
Draak | lente | Hout | 6 april |
Slang | zomer | Vuur | 6 mei (begin zomer) |
Paard | zomer | Vuur | 6 juni |
Geit | zomer | Vuur | 8 juli |
Aap | herfst | Metaal | 8 augustus (begin herfst) |
Haan | herfst | Metaal | 8 september |
Hond | herfst | Metaal | 9 oktober |
Varken | winter | Water | 8 november (begin winter) |
De dierentekens zijn verbonden met de elementen van de seizoenen.
De lente heeft het element Hout en dus zijn de Houtdieren Tijger, Haas en Draak.
De zomer heeft het element Vuur en dus zijn de Vuurdieren Slang, Paard en Geit.
De herfst heeft het element Metaal en dus zijn de Metaaldieren Aap, Haan en Hond.
De winter heeft het element Water en dus zijn de Waterdieren Rat en Os en Varken.
Het element Aarde wordt soms verbonden met het vijfde seizoen van de nazomer, maar volgens de vereenvoudigde mehtode zijn er vier seizoenen en zijn er geen Aardedieren.
De jaarcycli
Voor de indeling van de jaren wordt in principe de traditionele methode gebruikt. Er zijn twee cycli:
- Een cyclus van 60 jaar met 5 perioden van 12 jaar. Elke periode van 12 jaar staat onder invloed van een bepaald element. In 1924 en 1984 begon een nieuwe 60-jarige cyclus.
- Een cyclus van 10 jaar met 5 perioden van 2 jaar. Elke periode van 2 jaar staat onder invloed van een bepaald element, waarbij in een even jaar het element zich manifesteert als Yang en in een oneven jaar zich manifesteert zal Yin.
De 12-jarige tijdperken zijn in de tabel met gekleurde randen weergegeven.
Hout Yang | Hout Yin | Vuur Yang | Vuur Yin | Aarde Yang | Aarde Yin | Metaal Yang | Metaal Yin | Water Yang | Water Yin |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
60-jarige cyclus 1924-1983 | |||||||||
1924 Rat 5-2-1924 | 1925 Os 25-1-1925 | 1926 Tijger 13-2-1926 | 1927 Haas 2-2-1927 | 1928 Draak 23-1-1928 | 1929 Slang 10-2-1929 | 1930 Paard 30-1-1930 | 1931 Geit 17-2-1931 | 1932 Aap 6-2-1932 | 1933 Haan 26-1-1933 |
1934 Hond 14-2-1934 | 1935 Varken 4-2-1935 | 1936 Rat 24-1-1936 | 1937 Os 11-2-1937 | 1938 Tijger 31-1-1938 | 1939 Haas 19-2-1939 | 1940 Draak 8-2-1940 | 1941 Slang 27-1-1941 | 1942 Paard 15-2-1942 | 1943 Geit 5-2-1943 |
1944 Aap 25-1-1944 | 1945 Haan 13-2-1945 | 1946 Hond 2-2-1946 | 1947 Varken 22-1-1947 | 1948 Rat 10-2-1948 | 1949 Os 29-1-1949 | 1950 Tijger 17-2-1950 | 1951 Haas 6-2-1951 | 1952 Draak 27-1-1952 | 1953 Slang 14-2-1953 |
1954 Paard 3-2-1954 | 1955 Geit 24-1-1955 | 1956 Aap 12-2-1956 | 1957 Haan 31-1-1957 | 1958 Hond 18-2-1958 | 1959 Varken 8-2-1959 | 1960 Rat 28-1-1960 | 1961 Os 15-2-1961 | 1962 Tijger 5-2-1962 | 1963 Haas 25-1-1963 |
1964 Draak 13-2-1964 | 1965 Slang 2-2-1965 | 1966 Paard 21-1-1966 | 1967 Geit 9-2-1967 | 1968 Aap 30-1-1968 | 1969 Haan 17-2-1969 | 1970 Hond 6-2-1970 | 1971 Varken 27-1-1971 | 1972 Rat 15-2-1972 | 1973 Os 3-2-1973 |
1974 Tijger 23-1-1974 | 1975 Haas 11-2-1975 | 1976 Draak 31-1-1976 | 1977 Slang 18-2-1977 | 1978 Paard 7-2-1978 | 1979 Geit 28-1-1979 | 1980 Aap 16-2-1980 | 1981 Haan 5-2-1981 | 1982 Hond 25-1-1982 | 1983 Varken 13-2-1983 |
60-jarige cyclus 1984-2043 | |||||||||
Hout Yang | Hout Yin | Vuur Yang | Vuur Yin | Aarde Yang | Aarde Yin | Metaal Yang | Metaal Yin | Water Yang | Water Yin |
1984 Rat 2-2-1984 | 1985 Os 20-2-1985 | 1986 Tijger 9-2-1986 | 1987 Haas 29-1-1987 | 1988 Draak 17-2-1988 | 1989 Slang 6-2-1989 | 1990 Paard 27-1-1990 | 1991 Geit 15-2-1991 | 1992 Aap 4-2-1992 | 1993 Haan 23-1-1993 |
1994 Hond 10-2-1994 | 1995 Varken 31-1-1995 | 1996 Rat 19-2-1996 | 1997 Os 7-2-1997 | 1998 Tijger 28-1-1998 | 1999 Haas 16-2-1999 | 2000 Draak 5-2-2000 | 2001 Slang 24-1-2001 | 2002 Paard 12-2-2002 | 2003 Geit 1-2-2003 |
2004 Aap 22-1-2004 | 2005 Haan 9-2-2005 | 2006 Hond 29-1-2006 | 2007 Varken 17-2-2007 | 2008 Rat 7-2-2008 | 2009 Os 26-1-2009 | 2010 Tijger 14-2-2010 | 2011 Haas 3-2-2011 | 2012 Draak 23-1-2012 | 2013 Slang 10-2-2013 |
2014 Paard 31-1-2014 | 2015 Geit 19-2-2015 | 2016 Aap 8-2-2016 | 2017 Haan 28-1-2017 | 2018 Hond 16-2-2018 | 2019 Varken 5-2-2019 | 2020 Rat 25-1-2020 | 2021 Os 12-2-2021 | 2022 Tijger 1-2-2022 | 2023 Haas 22-1-2023 |
2024 Draak 10-2-2024 | 2025 Slang 29-1-2025 | 2026 Paard 17-2-2026 | 2027 Geit 6-2-2027 | 2028 Aap 26-1-2028 | 2029 Haan 13-2-2029 | 2030 Hond 3-2-2030 | 2031 Varken 23-1-2031 | 2032 Rat 11-2-2032 | 2033 Os 31-1-2033 |
2034 Tijger 19-2-2034 | 2035 Haas 8-2-2035 | 2036 Draak 28-1-2036 | 2037 Slang 15-2-2037 | 2038 Paard 4-2-2038 | 2039 Geit 24-1-2039 | 2040 Aap 12-2-2040 | 2041 Haan 1-2-2041 | 2042 Hond 22-1-2042 | 2043 Varken 10-2-2043 |